De bewuste demonstrante, Sam Schwencke, is pas sinds deze maand in dienst van de gemeente Den Haag als klimaatadviseur. Maandagmiddag deed ze namens Extinction Rebellion mee aan de blokkade van de Mauritskade ter hoogte van het partijkantoor van de VVD. Demonstranten hadden zich daar met stalen buizen aan elkaar geketend. De politie maakte de demonstranten los met een slijptol. Acht mensen werden aangehouden, onder wie ook Schwencke.

Maarten van ’t Eind, fractievoorzitter van GroenLinks in Rijswijk, zegt dat Schwencke op persoonlijke titel heeft meegedaan aan de demonstratie. ‘Ze heeft deze specifieke actie niet met ons afgestemd, maar we weten dat ze lid is van Extinction Rebellion en dat is ook geen geheim binnen de raad. Sam was daar op persoonlijke titel, om haar persoonlijke demonstratierecht uit te oefenen. De eventuele consequenties daarvan zijn ook voor haar.’

VVD, CDA en Hart voor Den Haag in de Haagse gemeenteraad zeggen in een brief ‘diep verontwaardigd’ te zijn over ‘de deelname van een klimaatadviseur voor de gemeente Den Haag aan een illegale wegblokkade van de Mauritskade’. De partijen stellen daarom vragen over de kwestie aan het college.

Voor de VVD is het onacceptabel dat een ambtenaar aan zo’n illegale wegblokkade meedoet. Fractievoorzitter Lotte van Basten Batenburg: ‘Ook als ambtenaar mag je natuurlijk je mening uiten en demonstreren. Maar dat is iets anders dan de wet naast je neerleggen en de weg blokkeren.’ Volgens haar is dat onverenigbaar met het werk als ambtenaar, ‘zeker in de gemeente waar je werkt en op het beleidsterrein waar je in werkt’. Ook Hart voor Den Haag deelt die mening. ‘Het meedoen aan illegale activiteiten in Den Haag door een Haagse gemeenteambtenaar kan niet zonder gevolgen blijven’, zegt raadslid Rachid Guernaoui.

Het recht om te demonstreren is een grondrecht, erkennen de partijen. En daar moet zorgvuldig mee worden omgegaan. Maar dat betekent niet dat je de wet kun overtreden. Kavish Partiman, fractievoorzitter van het CDA: ‘Het recht om te demonstreren is een groot recht, maar gemeenteambtenaren hebben ook een voorbeeldfunctie. Door geldende regels te overtreden zijn deze twee niet verenigbaar met elkaar.’

Van het college willen de drie partijen nu weten hoe het omgaat met ‘de spiraal van illegale activiteiten en het feit dat activisten publiekelijk overwegen om geweld te gebruiken’. Van Basten Batenburg: ‘Hagenaars moeten worden beschermd tegen de escalatie die nu plaatsvindt.’

Ook de VVD in Rijswijk, waar Schwencke raadslid is voor GroenLinks, is niet blij met haar actie. ‘Het gaat om een niet-goedgekeurde demonstratie, waarbij de demonstranten op één van de drukste wegen van Den Haag midden op straat gingen zitten’, zegt fractievoorzitter Coen Sleddering. ‘Dat vergde weer allerlei politie-inzet. Je bent wél raadslid en in Rijswijk hebben we een soort gedragscode, dat je als raad de stad niet in een kwaad daglicht stelt. Je hebt een voorbeeldfunctie voor de stad.’

Dat Schwencke haar recht op demonstratie uitoefende, vindt de VVD-fractievoorzitter geen goed excuus. ‘Het was prima geweest als het om een goedgekeurde demonstratie op het Malieveld was gegaan, maar dit was onaangekondigd, de politie wist van niets. Deze actie was niet okay.’

De fractievoorzitters van Rijswijk hebben bij GroenLinks aangegeven het niet verstandig te vinden als Schwencke dinsdagavond bij de Rijswijkse raadsvergadering aanwezig is. ‘Is ze daar inderdaad niet, dan komt dit onderwerp tijdens de vergadering ook niet ter sprake. Dat gebeurt in ieder geval wel tijdens het eerstvolgende fractievoorzittersoverleg met de burgemeester’, belooft Sleddering van de VVD.

Vorige maand ontstond binnen de coalitie in Rijswijk, waar GroenLinks deel van uitmaakt, ook al onrust over een demonstratie. Eind januari bezette Extinction Rebellion de A12. Schwencke en een partijgenoot waren daar ook, maar namen volgens GroenLinks-fractievoorzitter Van ’t Eind deel aan een tweede demonstratie die daar gelijktijdig werd gehouden en die was georganiseerd door onder meer vakbond FNV en Greenpeace. Die demonstratie had te maken met de arrestatie van een aantal klimaatactivisten kort voor de blokkade van de A12, door het Openbaar Ministerie.

‘Een week of twee geleden hebben we hierover met de fracties en GroenLinks een gesprek gehad’, zegt Sleddering. ‘We hebben gezegd dat iedereen mag demonstreren, als je je aan de grenzen houdt. Ze hebben toen beterschap beloofd.’

In een reactie zegt de gemeente Den Haag dat het iedereen, dus ook ambtenaren, vrij staat om te demonstreren. Wél gelden er op grond van de Ambtenarenwet en de Gedragscode van de gemeente Den Haag enkele beperkingen. Zo mag een ambtenaar bij een demonstratie niet als zodanig herkenbaar zijn of uitlatingen doen alsof die namens zijn of haar werkgever worden gedaan.

‘In de gedragscode – die onlosmakelijk is verbonden met de arbeidsovereenkomst van onze medewerkers – staat onder meer dat ambtenaren zich er bewust van moeten zijn dat zij óók burger zijn en dat hun gedrag invloed heeft op de reputatie van de gemeente; binnen en buiten werktijd en ook op sociale media’, zegt een gemeentewoordvoerder. ‘Wat er rond deze specifieke demonstratie precies is gebeurd – en waarover nu in de politiek vragen worden gesteld – zoeken wij als gemeente uit. Op zaken die individuele medewerkers betreffen, gaan wij niet in.’